Fact-check: “Wie volhoudt dat 2G géén fundamentele ingreep in grondrechten is, liegt”

Nu de ziekenhuisopnames stijgen buigt het demissionair kabinet zich over de grondrechten, om te kijken of zij een wet kunnen maken die toestaat dat de 2G-regel kan worden ingesteld. Deze regel houdt in dat mensen alleen ergens naartoe mogen, wanneer ze gevaccineerd zijn of recentelijk hersteld zijn van corona. De 2G-regel zou ervoor moeten zorgen dat ongevaccineerden over de streep getrokken worden en bereid zijn om zich toch te laten vaccineren. Dit is bedoeld om de stijgende ziekenhuisopnames de kop in te drukken.

Echter is er over het instellen van deze beruchte 2G-regel veel te doen. Zo vinden velen, net als Sitalsing, dat de invoering van deze regel een fundamentele ingreep in de grondrechten is. In deze fact-check zal ik door middel van vakliteratuur, wetenschappelijke literatuur en samen met een jurist naar de grondrechten kijken en beslissen of deze claim wel terecht is en of de invoering van de 2G-regel daadwerkelijk een fundamentele ingreep op de grondrechten is.

De grondrechten en verdragen

In hoofdstuk 1 van de grondwet zijn de grondrechten gewaarborgd. Dit zijn rechten die burgers de vrijheid geven om zonder bemoeienis van de overheid te leven. Ook bevat de grondwet de rechten om deel te nemen aan de samenleving en de politiek. In Nederland kennen wij twee soorten grondrechten.

-De klassieke grondrechten: de burgerlijke en politieke rechten. Dit zijn onder andere het kiesrecht, vrijheid van meningsuiting, recht op privacy, godsdienstvrijheid en het discriminatieverbod.

-De sociale grondrechten: de economische, sociale en culturele rechten. Dit zijn onder andere de rechten op huisvesting, sociale zekerheid, gezondheidszorg en onderwijs (Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, 2020).

Daarnaast beschermen wij in Nederland de grondrechten ook met verdragen, denk hierbij aan het Europees verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens (EVRM). Dit verdrag dient individuen te beschermen tegen schending van de mensenrechten (Europa.nl, 2020). Men kan naar aanleiding van dit verdrag ook in beroep gaan bij rechters of de politiek.

Afweging tussen sociale grondrechten en de klassieke grondrechten

Ten tijde van corona en de invoering van maatregelen wordt er telkens de afweging gemaakt tussen de klassieke en sociale grondrechten. In de klassieke grondrechten zijn, zoals hierboven beschreven, vrijheid van meningsuiting, discriminatieverbod, godsdienstvrijheid en lichamelijke integriteit gewaarborgd. In de sociale grondrechten is onder andere gezondheidszorg gewaarborgd. De politiek moet zich ten alle tijde inzetten voor de sociale grondrechten en dus voor de gezondheidszorg. “Ten tijde van een crisissituatie als corona weegt het belang van gezondheidszorg zwaarder op tegen de klassieke grondrechten”, aldus jurist Cees Wagenaar. 

Argumenten tegen invoering 2G beleid

Nu er wordt gediscussieerd over de invoering van de 2G-regel in de Tweede Kamer, buigen voor- en tegenstanders zich extra over de grondrechten. Een argumenten dat veelal gebruikt wordt door tegenstanders, is: “ik bepaal zelf wat er met mijn lichaam gebeurt”. Zij zijn van mening dat de 2G-maatregel een inbreuk is op hun lichamelijke integriteit. Volgens Wagenaar is dit echter niet terecht. “Mensen hebben immers nog steeds een vrije keus om zich wel of niet te laten vaccineren. Er heerst weliswaar een verkapt vaccinatiebeleid maar dat is niet genoeg om tegen het 2G-beleid in beroep te gaan”.

In Nederland is er een regel dat rechters niet de macht hebben om zich uit te spreken over dit soort maatregelen. “Het is niet aan de rechters om de geldigheid van maatregelen als het 2G-beleid te toetsen aan de grondwet”, aldus Wagenaar.

“Bovendien zijn vrijheden nooit absoluut. In het geval van het 2G-beleid weegt de volksgezondheid zwaarder op dan grondrechten als discriminatie, lichamelijke integriteit, godsdienstvrijheid en vrijheid van meningsuiting”, voegt Wagenaar toe.

Wettelijke basis

Het 2G-beleid is volgens een wettelijke basis (coronawet) ingevoerd. Dit maakt dat de rechters hier niet meer verantwoordelijk voor zijn, maar de politiek. Eerdere uitspraken rondom coronamaatregelen zijn veelal ook op grond van de coronawet afgewezen.

Dat daargelaten, is het 2G-beleid nog niet van kracht. De politiek moet eerst nog een nieuwe wet maken die deze maatregel toestaat. “Als men nu naar de rechter zou stappen en het 2G-beleid zou aanspannen bij de rechter, zou deze maatregel direct de prullenbak in verdwijnen. Er is immers nu nog geen onderliggende wet die het 2G-beleid zwaarder doet wegen dan de klassieke grondrechten”, aldus Wagenaar.

Mede hierom is het demissionair kabinet nog steeds in debat over het 2G-beleid. Een uitspraak wordt een dezer weken verwacht.

Eerdere zaken rondom coronamaatregelen

Bij eerdere zaken, die werden aangespannen door tegenstanders van coronamaatregelen, kregen zij telkens ongelijk van de rechter. Gerrard Boot en Yvonne Erkens schreven samen een opinieartikel in de Trouw over het wel of niet vragen van een QR-code op het werk. Volgens hen is het vragen van een QR-code op het werk een inperking op de grondrechten, maar wel een geoorloofde. Zij beargumenteerde dit als volgt: “De plicht om een vaccinatiebewijs te tonen betekent een inperking van grondrechten. Het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens beschermt de persoonlijke levenssfeer (privacy) en onze Grondwet erkent het recht op lichamelijke integriteit. Beide grondrechten zijn echter geen absolute rechten, in die zin dat zij nooit beperkt kunnen worden.

Onder juristen is er veel discussie over de vraag of een beperking van een grondrecht in de relatie tussen werkgever en werknemer een wettelijke regeling behoeft. Onze hoogste rechter heeft in enkele vergelijkbare situaties – mag een werkgever een bloed- of urinetest eisen – geoordeeld dat het neerkomt op een afweging van belangen”, (Boot, G, 2021).

Het College voor de Rechten van de Mens oordeelde in het begin van de coronacrisis dat de overheid geoorloofd is om maatregelen te treffen tegen het coronavirus die een inperking zijn op de grondrechten. “De mensenrechten laten behoorlijk wat ruimte aan de overheid om maatregelen te treffen ter bescherming van de volksgezondheid, ook als die een beperking van de vrijheid van burgers opleveren. Er zijn zelfs mensenrechtenbepalingen die juist van de overheid verlangen dat ze optreedt. Zo is de Nederlandse overheid verplicht om maatregelen te treffen ter bevordering van de volksgezondheid (art. 22 Grondwet). Zij moet epidemieën zoveel mogelijk voorkomen (art. 11 Europees Sociaal Handvest) en moet het recht op een zo goed mogelijke gezondheid van eenieder garanderen (art. 12 Internationaal Verdrag inzake Economische, Sociale en Culturele Rechten) ",(College voor de Rechten van de Mens, 2020).

Conclusie

De claim die Sheila Sitalsing in haar column deed is deels waar. Het 2G-beleid is wel degelijk een fundamentele ingreep op de grondrechten. Het belang van volksgezondheid weegt immers sterker dan het verbod op bijvoorbeeld discriminatie en lichamelijke integriteit. Bovendien is het maar net hoe je de claim van Sitalsing interpreteert. Hoe je het ook went of keert, het nemen van een vaccinatie is en blijft een keus, ook nu het mensen zo lastig mogelijk wordt gemaakt.

“De wet is telkens bezig met het wegen van belangen, kijk naar vrouwe Justitia en haar weegschaal. Soms weegt het ene belang zwaarder dan het ander. Dit is ook in het geval van het 2G-beleid en om die reden wordt de invoering hiervan ook op terechte gronden gedaan”, eindigt Wagenaar.

Bronnen:

Boot, G. (2021, 9 november). Werknemer verplichten tot coronatest lijkt juridisch gezien geen bezwaar. Trouw. Geraadpleegd op 17 november 2021, van https://www.trouw.nl/opinie/werknemer-verplichten-tot-coronatest-lijkt-juridisch-gezien-geen-bezwaar~be582110/

Cees Wagenaar: docent juridische vakken aan hogeschool Inholland

Coronavirus en mensenrechten. (2020). College voor de Rechten van de Mens. Geraadpleegd op 17 november 2021, van https://mensenrechten.nl/nl/coronavirus-en-mensenrechten#Vraag1   

Europa.nl. (2020). Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden (EVRM). Europa Nu. Geraadpleegd op 18 november 2021, van https://www.europa-nu.nl/id/vh7dovnw4czu/europees_verdrag_tot_bescherming_van_de

Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. (2020, 20 februari). Grondwet. En Statuut | Rijksoverheid.nl. Geraadpleegd op 16 november 2021, van https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/grondwet-en-statuut/grondwet.